Sosyal güvenlik ve emeklilik konuları, çalışanlar ve emekliliğe hazırlanan bireyler için büyük önem taşıyor. Milyonlarca kişi, ne zaman emekli olacağını, hangi statüden emekli olacağını ve emekli aylıklarının nasıl hesaplandığını merak ediyor. Emekli olan bireyler ise, çalışmaya devam etmeleri durumunda aylıklarında bir kesinti olup olmayacağını, kıdem tazminatı haklarını ve emekliliğe dair diğer kritik noktaları araştırıyor. Sosyal güvenlik uzmanı Özgür Erdursun, Dünya Gazetesinin köşe yazısında emeklilikle ilgili en çok sorulan soruları yanıtladı.
NE ZAMAN EMEKLİ OLUNUR?
Özgür Erdursun'a göre, emeklilik yaşı ve prim gün sayısı, sigortalılık başlangıç tarihine göre belirlenmektedir. Erdursun, bu konuda şu bilgileri verdi:
08.09.1999 öncesi sigortalı olanlar: Bu tarihten önce ilk sigorta girişi bulunan kişiler, yaş şartına tabi olmaksızın, 5000-5975 prim gün sayısını tamamlamaları ve kadınlar için 20 yıl, erkekler için 25 yıl sigortalılık süresini doldurmaları halinde emekli olabilir.
09.09.1999 - 30.04.2008 arası sigortalı olanlar: 4/A (SSK) kapsamında 7000 prim gününü dolduranlar, kadınlar için 58, erkekler için 60 yaşında emekli olabilir.
01.05.2008 sonrası sigortalılar: Emeklilik yaşı kademeli olarak 65’e kadar yükselmektedir.
Bağ-Kur ve Emekli Sandığı’nda emeklilik: Kadınlar için 7200, erkekler için 9000 gün prim ödeme şartı bulunmaktadır.
3600 günle emeklilik: Kadınlar 58, erkekler 60 yaşında emekliliğe hak kazanabilir.
Özgür Erdursun, eksik prim günlerinin doğum borçlanması, askerlik borçlanması, yurt dışı borçlanması gibi yöntemlerle tamamlanabileceğini belirtti.
HANGİ STATÜDEN EMEKLİ OLUNUR?
Erdursun’a göre, emeklilik başvurusunda hangi sosyal güvenlik statüsünden emekli olunacağı, son 2520 prim gününün hangi sigorta kolunda daha fazla ödendiğine bağlıdır. "Örneğin, son 2520 gün içinde SSK’dan fazla prim ödemesi yapılmışsa, SSK şartları ile emeklilik gerçekleşir" ifadelerini kullandı.
EMEKLİ MAAŞI NASIL HESAPLANIR?
Özgür Erdursun, emekli maaşlarının hesaplanma yönteminin çalışılan dönemlere göre değiştiğini belirterek şunları aktardı:
- 2000 öncesi çalışma süresi: Gösterge rakamı, aylık bağlama oranı ve katsayı kullanılarak hesaplanır.
- 2000-2008 arası çalışma süresi: Güncelleme katsayısı ve aylık bağlama oranı ile hesaplama yapılır.
- 2008 sonrası çalışma süresi: Aylık kazanç ortalaması ve bağlanma oranı dikkate alınarak emekli maaşı belirlenir.
Erdursun, emekliliğe hak kazanan bireylerin e-Devlet üzerinden "4/A Emekli Aylığı Hesaplama" modülü aracılığıyla tahmini emekli maaşlarını görebileceğini vurguladı.
EMEKLİLİK SONRASI ÇALIŞMA DURUMU
Emekli olduktan sonra çalışmaya devam eden kişilerin durumu çalıştıkları sektöre göre değişiklik göstermektedir. Özgür Erdursun’un açıklamalarına göre:
Özel sektörde çalışan emekliler: Emekli aylıkları kesintiye uğramaz, Sosyal Güvenlik Destek Primi (SGDP) ödeyerek çalışabilirler.
Kamuda çalışan emekliler: Kamuda, belediyelerde veya kamu iktisadi teşebbüslerinde çalışmaya devam edenlerin emekli aylıkları kesilir.
EMEKLİ ÇALIŞANLARIN KIDEM TAZMİNATI HAKKI
Özgür Erdursun, emekli olan bireylerin kıdem tazminatı hakları konusunda şu bilgileri paylaştı:
- Emekli olduktan sonra özel sektörde çalışmaya devam edenler, işten kendi istekleri dışında çıkarıldıklarında veya haklı sebeple ayrıldıklarında kıdem tazminatına hak kazanır.
- Emekli olmadan önceki çalışma süresi için kıdem tazminatı alınabilir.
- Aynı işyerinde SGDP ile çalışmaya devam eden emekliler, işten ayrıldıklarında toplam çalışma süresi üzerinden kıdem tazminatı alabilir.
- Kendi isteğiyle işten ayrılan emekliler, yalnızca emeklilik öncesi dönem için kıdem tazminatı talep edebilir.
Özgür Erdursun, emeklilik sürecinin sigortalılık başlangıç tarihi, prim ödeme gün sayısı ve yaş kriterleri gibi birçok faktöre bağlı olarak değiştiğini belirtti. Emekli olduktan sonra çalışma durumu ve hakların farklılık gösterdiğine dikkat çeken Erdursun, "Bu nedenle, emeklilik planlaması yaparken güncel yasal düzenlemeler ve bireysel prim ödeme durumu dikkatle takip edilmelidir" dedi. Emeklilik sürecini bilinçli bir şekilde yönetmenin, ilerleyen dönemde hak kaybı yaşamamak açısından büyük önem taşıdığını vurguladı.
