Türkiye'de çalışan milyonlarca vatandaşın emekli olma hayali, mevzuatın getirdiği şartlara bağlı olarak değişiyor. Emeklilik için sigortalılık süresi, prim günü ve yaş kriterleri bulunuyor. Bu kriterler, sigortalı olan kişinin işe başladığı tarihe göre farklılık gösteriyor.
8 Eylül 1999 tarihinden önce sigortalı olanlar, yaş şartı aranmaksızın sadece sigortalılık süresi ve prim günü doldurarak emekli olabiliyor. Bu durum, EYT yasası olarak biliniyor. Ancak 8 Eylül 1999 tarihinden sonra sigortalı olanlar için yaş şartı da devreye giriyor. Bu kişiler, emeklilik tarihlerini öne çekmek istiyorsa, bazı durumlardan yararlanabiliyor.
ÇOCUK AVANTAJI
Çocuk sahibi olan kadın çalışanlar, emeklilik için prim kazanma fırsatından yararlanabiliyor. Bu fırsat, her çocuk için 720 gün, toplamda 3 çocuk için 2160 gün, yani 6 yıl prim kazandırıyor. Bu sayede, emeklilik yaşını ve yılını dolduran bir kadın, 3 çocuğu varsa 6 yıl daha erken emekli olma hakkına sahip oluyor.
Bu fırsattan yararlanmak için tek koşul, çocukların sigorta başlangıcından önce doğmuş olması. Staj yapmış olan kadınlar da bu fırsattan istifade edebiliyor ve staj sonrası doğan çocuklar için borçlanma yaparak sigorta başlangıç tarihlerini geriye alabiliyor.
ASKERLİK
Askerlik yapan erkeklerin emeklilik şartlarına etkisi büyük. Askerlik süresi kadar sigorta başlangıç tarihi geriye gidiyor. Bu da daha erken emekli olmayı sağlıyor. Askerlik borçlanması yapmak için sigortalı olmadan önce askerlik yapmış olmak gerekiyor. Askerlik borçlanması yapanlar, prim gün sayısını artırırken, emeklilik yaşını da düşürüyor.
KISMİ EMEKLİLİK
9 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olanlar, 15 yıl sigortalılık süresi ve 3600 gün prim ödeme gün sayısını tamamladıklarında yaş şartı aranmaksızın emekli olabilirler. Ancak bu durumda emekli aylıkları düşük olacaktır. Bu nedenle, kadınlar 58, erkekler ise 60 yaşına kadar çalışmaya devam edebilirler.
Bu kişilerin 4500 gün prim ödemesi ve 25 yıl sigortalılık süresi bulunması gerekmektedir. Ayrıca, kadınlar için 58, erkekler için ise 60 yaş şartı da aranmaktadır. 15 yıl sigortalılık süresi ve 3600 gün prim ödeme gün sayısına sahip olan ancak yaş şartını henüz tamamlamamış olan erkekler 55, kadınlar ise 50 yaşında kısmi emeklilik hakkından faydalanabilirler. Bu hak, emekli aylığının yüzde 70'ini almak anlamına gelmektedir.
YÜZDE 60 RAPOR
Malulen emekli olmak isteyenlerin sağlık raporu alması gerekiyor. Bu rapor için SGK'dan hastaneye sevk kağıdı alınmalı. Sağlık raporunda çalışma gücünün en az yüzde 60 kaybolduğu belirtilmeli. Ayrıca en az 1800 gün prim ödemiş olmak şart. Yaş sınırı yok. SGK, sağlık raporunu onaylarsa emekli maaşı bağlıyor. Fakat malulen emekli olanlar çalışamazlar. Çalıştıkları takdirde maaşları kesilir.
VERGİ İNDİRİMİ
Engelli çalışanlar, engellilik derecelerine göre vergi indirimi hakkı kazanıyorlar. Bu hak, emeklilik şartlarını da etkiliyor. Engellilik oranı yüzde 40 ve üzeri olanlar, yaş sınırı olmadan 15 yıl 3 bin 600 günden başlayarak işe giriş tarihlerine göre 18 yıl 4680 güne kadar prim ödeyerek emekli olabiliyorlar. Engelli emeklilik hakkından yararlananlar, istedikleri takdirde çalışmaya devam edebiliyorlar ve maaşlarından kesinti yapılmıyor.
YIPRANMA PAYI
Çalışma koşulları zor olan bazı meslek grupları, emeklilik için avantajlı bir düzenlemeden yararlanıyor. Bu meslekler arasında madencilik, gazetecilik, denizcilik gibi işler bulunuyor. Bu kişilerin sigorta prim gün sayılarına ek yapılarak ve sigorta başlangıç tarihleri geriye alınarak emeklilik hakkı elde etmeleri sağlanıyor. Ayrıca, prim gün sayısına eklenen sürenin yarısı kadar süre de yaş haddinden indiriliyor.
ANNEYE PRİM
Engelli çocuğa bakan anneler, 1 Ekim 2008 tarihinden sonra ödedikleri primlerin dörtte birini ek olarak kazanırlar. Bu primler, toplam prim gün sayısına ilave edilir ve yaş şartından indirim yapılır.
YURT DIŞINDA YAŞAYANA AVANTAJ
Erkek sigortalılar, yurt dışında 18 yaşından sonra geçen çalışma sürelerini borçlanabiliyor. Kadın sigortalılar ise, yurt dışında 18 yaşından sonra geçen bulunma sürelerini borçlanabiliyor. Borçlanma işlemi için, yurt dışında çalıştığına veya bulunduğuna dair belgeleri SGK'ya sunmak gerekiyor.
