Değerli okuyucularım, 15 Ağustos 1461’in Türk tarihinde önemli bir yeri vardır.
İstanbul’u fethederek Bizans’ı ortadan kaldıran Osmanlı Padişahı Fatih Sultan Mehmet Han, 15 Ağustos 1461’de Trabzon’u fethederek, Trabzon İmparatorluğu’na son vermiştir.
4 bin yıllık bir geçmişe sahip olan Trabzon, Roma ve Bizans dönemini yaşadıktan sonra Osmanlı hâkimiyetine geçmiştir. Fatih Sultan Mehmet’in fethettiği şehirde; Yavuz Sultan Selim valilik yapmış, Kanuni Sultan Süleyman’ın doğmuştur. Türkiye Cumhuriyetinin kurucusu Gazi Mareşal Mustafa Kemal Atatürk de bu şehri üç kez ziyaret etmiştir.
Trabzon’dan bahsetmemin sebebine gelince, Yunanistan 15 Ağustos’u Pontus Bayramı olarak kutlamaktadır. Bu arada Fener Rum Patriği Bartholomeos da Trabzon’un Maçka ilçesinde bulunan tarihî Sümela Manastırı’nda, -yani bir anlamda Fatih Sultan Mehmet’in Trabzon’u fethettiği tarihe misilleme olarak- “Meryem Ana’nın göğe yükseliş günü ayini” ya da bir başka deyişle “Meryem Ana Yortusu” düzenlemekte.
Trabzon'un Maçka ilçesi yakınında bulunan tarihî Sümela Manastırı'nda Ortodoks Hristiyanların ayin yapmasına 88 yıl izin verilmedi. AKP iktidarı döneminde 2010 yılında ayin izni çıkarıldı. Fatih Sultan Mehmet'in Trabzon'u fethettiği 15 Ağustos 1461 tarihinin yıldönümünde bu ayinin yapılmasına karşı çıkan, bütün siyasi parti liderlerine mektup gönderen Deniz Kuvvetleri Komutanlığı eski kurmay Başkanı emekli tümamiral Cihat Yaycı, “Bu ayine izin vermek, Lozan'ı ezmektir” diyerek Yunanistan'ın 15 Ağustos'u “Pontus Bayramı” olarak kutladığını belirtti.
Yeniden Refah Partisi İstanbul Milletvekili Doğan Bekin de, Hristiyanlar tarafından yüzyıllardır kutlanan, Sümela Manastırı’nda ise 9 yıldır yapılan “Meryem Ana’nın göğe yükseliş günü ayini” için “Trabzon’un fethinin 562. yıl dönümünde düzenleneceği” gerekçesiyle karşı çıktı.
Bekin, Meclis’te düzenlediği basın toplantısında ayin günü olan 15 Ağustos’un “Trabzon’un fethi ile aynı güne denk gelmesinin tesadüf olmadığını” iddia etti.
Trabzon’un fethi
Trabzon’un nasıl ve niçin fethedildiği hakkında kısa bir bilgi vermek isterim: 1461 yılında, bizzat Fatih Sultan Mehmet Han’ın komuta ettiği ordu tarafından kuşatılan Komnenos Krallığı'nın başkenti Trabzon, kuşatmaya uzun süre dayanamayarak teslim oldu ve böylece Türklerin egemenliği altına girdi.
Halil İnalcık’ın, 15. yüzyıl Osmanlı tarihçisi Kemalpaşazâde'den yaptığı ise alıntı şöyle:
“Yunanlar, Karadeniz'in ve Akdeniz'in kıyılarında, çevredeki doğal engellerle korunan yaşanabilir iyi alanlarda bulunuyorlardı. Her bölge, bir tür bağımsız hükümdar olan Tekfur tarafından yönetiliyordu ve ona düzenli vergi ve askerî aidat veriyorlardı. Sultan Mehmed, bu tekfurların bazılarını mağlup etti ve geri kalanıyla aynı şeyi yapmak istedi. Amaç bütün bu insanları hükümdarlıktan çıkarmaktı. Böylece önce Konstantinopolis'in tekfurunu imha etti; O, asıl tekfur ve bu insanların başı olarak kabul ediliyordu. Daha sonra, Enez, Mora, Amasra'nın tekfurlarını art arda çıkarmış ve topraklarını imparatorluğa eklemişti. Sonunda, Sultan'ın dikkati Trabzon tekfuruna çevrildi.”
Fatih Sultan Mehmet tarafından 1453 yılında İstanbul'un fethedilip Bizans imparatorluğunun yıkılarak Osmanlı İmparatorluğu'nun doğmasıyla doğu sınırlarının da güvence altına alınması açısından zorunlu bulunan Trabzon'un fethi için gerekli hazırlıklar yapılarak donanma ve kara ordusu Trabzon'a hareket etmiştir. 1461 yılında, bizzat Fatih'in komuta ettiği ordu tarafından kuşatılan Komnenos Krallığı'nın başkenti Trabzon, kuşatmaya uzun süre dayanamayarak teslim oldu ve böylece Türklerin egemenliği altına girdi.
Trabzon'u da ele geçirerek Osmanlı İmparatorluğuna katan Fatih, birkaç gün şehirde kaldıktan sonra Gelibolu Sancak Beyi Kazım Bey'i Trabzon valiliğine atayarak kentten ayrıldı. Bir süre müstakil sancak olarak idare edilen Trabzon II. Bayezid'in oğlu Yavuz Sultan Selim'in sancakbeyi olarak atanmasından sonra "şehzade şehri" ünvanını da kazanmış oldu.
1487 yılında Yavuz Sultan Selim'in vali olarak atanmasıyla birlikte kentte imar faaliyetleri de hız kazandı ve 1515'de annesi Gülbahar Hatun adına Hatuniye Camii ve külliyesi yapıldı. Osmanlı İmparatorluğunu hemen her açıdan zirveye taşıyan, batılılarca da "Muhteşem Süleyman" olarak adlandırılan Kanuni Sultan Süleyman 1495'de Trabzon'da doğdu. 15 yaşına kadar çocukluğunu Trabzon'da geçiren ve ilk eğitimini burada alan Kanuni'nin padişah olmasından sonra Batum ile birleştirilen Trabzon bir eyalet merkezi haline getirildi.
