Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) hakkındaki bir önceki yazımda OKB’nin çeşitli tiplerde görüldüğünü belirtmiştim.
Genelde yalnızca kirlenme ve bulaşma ile tanımlansa da dünyada çok yaygın halde görülen bir diğer OKB tipi ise zarar ve denetleme OKB’sidir.
Bu tip obsesyon ve kompulsyonlar, neredeyse bir felaketle sonuçlanabilecek durumlar hakkında şiddetli bir kaygıyı ve bunu önlemek için başvurulan davranışları içerir.
İçeriklerler bazen günlük hayatla oldukça ilişkili basit korkular ve makul önlemler gibi görünebilir.
Ancak her psikolojik bozukluğun sürmesi gibi bu durumunda ciddi faturaları vardır.
Bu OKB tipinde düşünce içerikleri, yani obsesyonlar, abartılmış bir olasılık algısının yanında felaketleştirme denen bir bilişsel hatayla karakterizedir.
Bu felaket senaryolarında ortak tema zarardır. Kişiler ya eylemlerinden dolayı birilerine zarar vereceğine ya da zarar göreceklerine yönelik bir inançla yönetilir.
Örneğin, fişte unutulan bir elektronik eşyanın patlaması ve tüm binayı yakıp herkese zarar vermesi veya kilidin kontrol edilmemesinin sonucunda bir hırsızın eve girip kendisini zarar vermesi gibi.
Hatta bazen kişiler, bilmeden birilerine zarar vermiş olma ihtimalleriyle ilgili obsesyonlar üretir.
Mesela, “ya yoldan geçerken birini ezdiysem?”
Sıklıkla bu gibi zarar obsesyonları görülse de, bu tip OKB kişinin iş veya okul yaşantısına da sirayet edebiliyor.
Sağlık çalışanları, hukukçular ve iktisatçılar gibi davranışlarının sonucundan birçok insanın hayatının etkileneceği meslek alanlarında bu obsesyonları görmek mümkün.
Örneğin bir hekimin “ya yanlış teşhis yüzünden yanlış tedavi uygular ve hastayı öldürürsem” şeklindeki obsesyonu bir avukat için “ya sözleşmede bir şey kaçırır ve herkesin haklarının ihlaline yol açarsam” gibi gözlemlenebilir.
Tabii ki felaket sonuçlarla ilgilenen obsesyonlar, bazen ataklara dönüşen şiddetli kaygıya, suçluluğa, bazen utanç ve kızgınlığa ve çoğunlukla da bezginlik ve bıkkınlığa yol açar.
Aklında dönüp duran felaketleri önlemek için de kişiler güvenlikle ilgili denetleme davranışları ve ritüelleri yani özetle kompulsyonlar üretirler.
Tekrarlı biçimde ocağı ve doğalgaz vanasını kapatmak, tüm fişleri çekmek, pencereleri kontrol etmek, kilitlenen kapıyı itekleyip denetlemek gibi davranışlara girişirler.
Burada dikkat çekilmesi gereken şey bu davranışların tekrarlı olarak yapılmasıdır.
Bir defa ocağı kontrol etmek hiçbir zaman yeterli değildir.
Yeterli olmadığıyla birlikte video, fotoğraf gibi yollara başvurulup işteyken kendine duyulan yoğun şüphe sonrası iç rahatlatma yaşanır. Eğer bunlar yoksa, işten izin alınıp eve dönüldüğü de olur.
Yoldan geçerken birini ezdiğini düşünen kişi, geçtiği yolları tekrar tekrar geçerek sorun olup olmadığına ve aracında bir belirti olup olmadığına bakar.
Yanlış tedavi sonrası ölümüne yol açılanacağına düşünülen hasta için bir hekim envai çeşit tetkik talep edebilir.
Obsesyonlarıyla baş başa kalan avukat, aynı dilekçeyi defalarca inceler, kontrol etmesine rağmen kararları tekrar okur ve birkaç kişiye de danışarak korkularını azaltabilir.
Özetleyecek olursak, OKB’nin zarar ve denetleme tipi oldukça yaygın ve kişilerin hem bireysel, hem sosyal hem de iş hayatlarına müdahale eden zorlayıcı bir sorundur.
Çoğunlukla masum ve yararlı görünseler yaşam kalitesini düşüren ve sağlık sorunlarına da gebe bir problemdir.
